Hoofdbonken bij jonge kinderen tijdens het slapen: Wat is het en wat kun je doen?

Veel ouders schrikken wanneer ze merken dat hun kind regelmatig met zijn hoofd bonkt tegen het matras of bedrand van het ledikant. Dit gedrag, ook wel "hoofdbonken" genoemd, kan verontrustend zijn, maar komt vaker voor dan je misschien denkt. In dit artikel bespreken we wat hoofdbonken is, waarom kinderen het doen, hoe vaak het voorkomt en wat je kunt doen om het te verminderen.

Wat is hoofdbonken?

Hoofdbonken is een herhalend ritmisch gedrag waarbij een kind zijn hoofd tegen een vast object beweegt. Dit gedrag kan tijdens het slapen of in de aanloop naar het inslapen plaatsvinden. Het is een vorm van wat experts "ritmische bewegingsstoornissen" noemen. Dit gedrag kan ook gepaard gaan met andere ritmische bewegingen, zoals wiegen of heen en weer rollen. Eigenlijk moet je het zien alsof je kindje zichzelf in slaap wiegt.

Hoe vaak komt het voor?

Hoofdbonken komt het meest voor bij baby's en jonge kinderen. Uit onderzoek blijkt dat:

• Ongeveer 20% van de baby's tussen 6 en 12 maanden regelmatig hoofdbonken.

• Vrijwel 2/3 van alle kinderen heeft ooit ritmisch bewogen voor het in slaap vallen.

• Bij de leeftijd van 18 maanden zie je dat ongeveer 33% van de kinderen dit doet
• Tegen de leeftijd van 4 jaar verdwijnt het gedrag bij de meeste kinderen vanzelf. Slechts 5% van de 5 jarige doen dit nog.
• Het komt overigens vaker voor bij jongens dan bij meisjes.

Hoewel het gedrag normaal is in jonge leeftijdsgroepen, kan het aanhouden van hoofdbonken op latere leeftijd een reden zijn om verdere ondersteuning te zoeken.

Waarom bonken kinderen met hun hoofd?

De exacte oorzaak van hoofdbonken is niet altijd duidelijk, maar er zijn verschillende verklaringen:

1. Zelfcomfort: Voor sommige kinderen werkt de ritmische beweging kalmerend en helpt het hen in slaap te vallen.

2. Sensorische behoeften: Kinderen die gevoelig zijn voor prikkels kunnen baat hebben bij de diepe druk of het ritme van het bonken.

3. Vermoeidheid of stress: Hoofdbonken kan een manier zijn om spanning of overprikkeling te reguleren.

4. Aandacht trekken: Hoewel zeldzaam, kunnen sommige kinderen hoofdbonken gebruiken om een reactie van hun ouders uit te lokken.

Is hoofdbonken gevaarlijk?

In de meeste gevallen is hoofdbonken ongevaarlijk en vormt het geen risico voor de gezondheid van het kind. Kinderen bonken zelden hard genoeg om zichzelf pijn te doen. Toch is het belangrijk om de slaapomgeving veilig te maken door bijvoorbeeld scherpe randen of harde objecten te vermijden. Als het gedrag extreem is, gepaard gaat met andere zorgwekkende symptomen of aanhoudt na de leeftijd van 4 jaar, is het raadzaam om een arts of specialist te raadplegen.

Tips om hoofdbonken te verminderen

Hoewel hoofdbonken vaak vanzelf overgaat, zijn er enkele dingen die je kunt proberen om het gedrag te verminderen:

1. Creëer een kalmerende bedtijdroutine: Een rustige overgang naar bed kan helpen om stress te verminderen en je kind op een ontspannen manier klaar te maken voor het slapen. Denk aan een warm bad, een rustgevend verhaaltje of zachte muziek. 

2. Voorkom oververmoeidheid: Zorg dat je kindje een passende bedtijd heeft. Bij oververmoeidheid zie je dat het hoofdbonken kan toe nemen. Denk aan niet alleen bij het naar bed brengen, maar ook (meermaals) per nacht.
    

3. Zorg voor een veilige slaapomgeving: Zorg ervoor dat het bed van je kind stevig is en vrij van harde of scherpe randen. Plaats eventueel een zachte mat tegen de muur of het bedframe om letsel te voorkomen. Of kijk eens naar tijdelijk een campingbedje?

4. Bied alternatieve troostmechanismen: Sommige kinderen reageren goed op een knuffel, een verzwaringsdeken of andere sensorische hulpmiddelen die diepe druk bieden.

5. Stimuleer voldoende fysieke activiteit overdag: Zorg ervoor dat je kind overdag voldoende beweegt. Dit kan helpen om overtollige energie kwijt te raken en ontspanning te bevorderen.

6. Negeer het gedrag (indien veilig): Geef geen overmatige aandacht aan het hoofdbonken. Het is belangrijk om kalm te blijven en het gedrag niet te belonen met extra aandacht.

7. Overleg met een professional: Als je je zorgen maakt over het hoofdbonken van je kind, kan een gesprek met een kinderarts, slaapcoach of andere specialist helpen om inzicht te krijgen in de oorzaak en passende oplossingen.

Wanneer moet je je zorgen maken?

Hoewel hoofdbonken meestal onschuldig is, zijn er situaties waarin het belangrijk is om medische hulp te zoeken:

• Het hoofdbonken veroorzaakt zichtbare verwondingen.

• Het gedrag houdt aan na de leeftijd van 4 jaar.

• Het gaat gepaard met andere ontwikkelingsproblemen, zoals spraakvertraging of sociale teruggetrokkenheid.

• Je hebt het gevoel dat je kind significant lijdt onder het gedrag.

Conclusie

Hoofdbonken bij jonge kinderen is een relatief normaal verschijnsel en gaat meestal vanzelf over. Door een veilige slaapomgeving te creëren en te werken aan een kalmerende bedtijdroutine, kun je het gedrag vaak verminderen. Maak je je zorgen? Aarzel dan niet om hulp in te schakelen. Een gecertificeerde kinderslaapcoach kan je begeleiden bij het vinden van oplossingen die passen bij jouw kind en gezin.